Yargıtay’ın HEDEP kısaltmasını reddetmesinin ardından ismini değiştirdi. Peki, DEM parti kimin partisi? DEM partisini kim kurdu? Yeni ismi ne anlama geliyor? İşte detaylar...
DEM parti kimin partisi? DEM partisini kim kurdu?
Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP), resmi kısaltmasını Yargıtay’ın reddetmesinin ardından ismini DEM Parti, olarak değiştirdi. Eski adıyla bilinen Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi 25 Kasım 2012 tarihinde Eşitlik ve Demokrasi Partisi ile Yeşiller Partisinin birleşmesiyle kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi parti olarak bilinmektedir.
Genel başkanları Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan'dır. Parti, kendini "sol özgürlükçü" fikirleri ağırlıkla benimseyen bir siyasi parti olarak bilinmektedir. Partinin simgesi bilge ağacı, güneş ve insan biçiminden oluşmaktadır.
Hadep kim tarafından kuruldu?
Türkiye'de çevreci hareketlerin doğuşu 1970'li yıllarda güncel çevre sorunlarına tepki olarak çevreci hareketler oluşmuştur. Fakat 1980 yıllarında bu hareketler sivil toplum düşüncesi merkezinde cemiyet, dernek veya vakıf gibi örgütlenmeler şeklinde ortaya çıkmıştır.
Türkiye'de ilk olarak 1987 yılında Yeşil Barış Çevre Derneği ve Türkiye Hava Kirliliğiyle Savaş Derneği girişiminde siyasal parti kurma çalışmaları yapılmıştır. 6 Haziran 1988 tarihinde ise genel başkanlığını Celal Ertuğ'un yaptığı ilk Yeşiller Partisi kurulmuştur.
Bu parti ilk deneyimini özellikle liberal ve sol kanatlar arasında sık sık yaşanan tartışmalara sebep olmuştur. Parti 1994 yılında Anayasa Mahkemesi'nde öngörülen genel teşkilatlanma ve faaliyet barajını aşamadıkları gerekçesiyle alınan karar ile son bulmuştur.
Anayasa Mahkemesi kararıyla kapatılan partinin ardından o dönemde Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) gibi yeni sol anlayışla kurulan partiler içinde çeşitli yeşil sosyal hareketler ve siyasi gruplar 2002’de Yeniden Yeşiller Girişimi çağrısıyla tekrar bir araya gelmiştir.
2008 yılına kadar Türkiye Yeşilleri veya Yeşiller Türkiye Koordinasyonu adı altında faaliyet gösteren bu hareket aynı yılın 30 Haziran'ında Türkiye'nin ikinci Yeşiller Partisi'nin kuruluşunu gerçekleştirmiştir. Bilge Contepe ve Ümit Şahin yeniden kurulan Yeşiller Partisi'nin eş sözcüleri seçilmişlerdir. 2007 yılında gerçekleşen genel seçimlere partiden Bilge Contepe ve Neriman Gül Eren bağımsız olarak katılmış ancak başarılı olamamıştır.
YSGP'nin Kuruluşu ve HDP'ye Katılımı
İkinci yeşil siyaset deneyimi de karşılaşılan örgütsel sorunlar karşısında uzun süre dayanamayan Parti 25 Kasım 2012 tarihinde bağımsız bireylerin de içinde olduğu bir süreç sonunda 2010 yılında ÖDP'den ayrılan Özgürlükçü Sol Hareket kanadının ve eski Sosyaldemokrat Halk Partisi (SHP) üyelerinin kurduğu ve genel başkanlığını Ferdan Ergut'un yaptığı Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) ile birleşme kararı alarak Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (YSGP) ismini alarak devam etmiştir. YSGP'nin ilk eş sözcüleri ise Sevil Turan ve Arif Ali Cangı olmuştur.
Kürt sorununa barışçı ve şiddetsiz çözüm öneren, daha önce 2011 genel seçimlerinde Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) öncülüğünde kurulan Emek, Demokrasi ve Özgürlük anlayışını destekleyen ve Halkların Demokratik Kongresi olan (HDK) kuruluşunda bulunan yeşiller hareketi 2012 yılında birçok toplumsal örgütlerle bir araya gelerek bir ittifak partisi kurulmuş ve Halkların Demokratik Partisi adını almıştır. Bu nedenle 2015 genel seçimlerinde ve 2014 yılında Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde Selahattin Demirtaş HDP'yi desteklemişlerdir.
Selahattin Demirtaş'ın HDP ile nasıl bir ilişki kurulacağı düşünülmüş ve bu da parti içinde ayrılıklara sebebiyet vermiştir. 2 Nisan 2016 tarihinde gerçekleşen ve partinin resmi kısaltmasının "Yeşil Sol Parti" olarak değiştirildiği kongrenin ardından yeşillerin, yeşil feministlerin ve özgürlükçü sosyalistlerin oluşturduğu Yeşil Siyaset Platformu partiden ayrılmıştır. Ayrılığın ardından çalışmalarına devam eden bu platform 2020 yılında üçüncü Yeşiller Partisi'nin kuruluşunu gerçekleştirmiştir.
2023 Genel Seçimler
Yeşil Siyaset aralarındaki ayrılıklara rağmen YSGP, HDP'nin bütünü olarak siyaset yapmaya devam etmiş ve bu süreçte gerçekleşen seçimlerde HDP ile birlikte yoluna devam etmiştir. HDP'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılma ihtimalinin gündeme geldiği dönemde ilk olarak 16 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşen kongrede parti logosu değiştirilmiştir. Daha sonra 14 Mart 2023'te Selahattin Demirtaş, HDP'nin kapatılması durumunda 2023 genel seçimlerinde HDP'li milletvekili adaylarının Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden gireceğini belirtmiştir.
24 Mart 2023 tarihinde alınan karar üzerine Halkların Demokratik Partisi (HDP), Emekçi Hareket Partisi (EHP) ve Toplumsal Özgürlük Partisi (TÖP) 2023 genel seçimlerine Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden girme kararı aldı. Ardından 6 Nisan 2023 tarihinde Emek Partisi (EMEP) olarak genel seçimlere Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi adıyla girme kararı aldı.
Parti seçimlerde %8.82 oy oranıyla 4.803.774 oy almış ve 24 siyasi parti arasında 5. parti olarak öne çıkmıştır. Çıkan bu sonuçlara göre Yeşil Sol Parti 28. dönemde 61 milletvekili çıkarmaya da hak kazanmıştır.
4. Olağanüstü Kongre
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi 15 Ekim 2023 tarihinde düzenlediği 4. Olağanüstü Kongre'sinde aldığı kararla adını "Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP)" olarak değiştirdi. HEDEP eş genel başkanları ise Tülay Hatimoğulları ve Tuncer Bakırhan seçildi.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 23 Kasım 2023 tarinde aldığı karar ile HEDEP kısaltmasını kabul etmedi ve yeniden değiştirilmesini isteyince 11 Aralık 2023 tarihinde resmi kısaltması DEM Parti olarak karşımıza çıktı.
DEM Parti Genel Başkanı kimdir?
DEM Parti eş genel başkanları Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan'dır. DEM Parti'si, kendini "sol özgürlükçü" fikirleri ağırlıkla benimseyen bir siyasi parti olarak ifade etmektedir.
Tülay Hatimoğulları Oruç kimdir, nerelidir?
1977 yılında Hatay'ın Samandağ ilçesinde dünyaya gelen Tülay Hatimoğulları Oruç, Arap Alevi bir aileye mensuptur. Oruç, lise eğitimi yıllarından itibaren siyasetle ilgilenmiş, sosyalist görüşü benimmiştir. Yükseköğrenimini Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesinde tamamlamasının ardında Arap kültürünün ve Arap dilinin hatırlanması amaçlı çalışmalar yürüttü.
1995 yılında Arapça müzik ve tiyatro faaliyetleri de yapan Çağdaş Sanat Atölyesi'nin kurucu isimlerinden biri oldu. 2015'te Ortadoğu Arap Halkları Araştırma Enstitüsünün kuruluşunda ve yönetiminde yer alarak feminist hareket içinde bulundu. AMARGİ Kadın Akademisinin kuruluşunda ve Kadın Emeği Kolektifinin örgütlenme çalışmalarında da önde gelen isimlerinden biriydi.
Kürt sorununa çözüm bulmak için çalışan sivil bir girişim olan Türkiye Barış Meclisi çalışmalarında görev aldı ve 2011'de Ankara'da kurulan Halkların Demokratik Kongresinde 2016 yılında siyasi partilerden bağımsız bir hareket olan Demokrasi İçin Birlik Hareketi (DBH) platformunda bulundu.
Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisinin (SYKP) 2013 yılındaki kuruluş çalışmalarına katılan Tülay Hatimoğulları Halkların Demokratik Partisinin bileşenlerinden olan bu partinin merkez yönetim kurulu üyeliği yaptı ve 2016-2018 yılları arasında SYKP’nin eş genel başkanlığını yürüttü.
24 Haziran 2018'de genel seçimde HDP Adana Milletvekili olarak meclise girdi. Mecliste Dışişleri Komisyonu üyesi olarak çalışmasının ardından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin'in 17 Mart 2021 tarihinde, kendisi ve diğer 686 siyasetçi için beş yıllık siyasi faaliyet yasağı talebiyle Anayasa Mahkemesinde dava açtı.
Tülay Hatimoğulları, 3 Temmuz 2022 tarihinde gerçekleşen HDP Büyük Kongresi'nde Merkez Yönetim Kurulu (MYK) üyesi olarak Partide Halklar ve İnançlar Komisyonundan Sorumlu Eş Genel Başkan Yardımcısı olarak çalıştı ve 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılan Türkiye genel seçimlerinde Yeşil Sol Partiden Adana milletvekili seçildi.
Tülay Hatimoğulları Oruç günümüz 47 yaşındadır ve Talat Oruç ile evlidir.
Tuncer Bakırhan kimdir?
Tuncer Bakırhan 1970 yılında Kars'ın Susuz ilçesinde dünyaya gelmiş HEDEP eş genel başkanı ve siyasetçidir.
Bakırhan ilk eğitimini Kars'ta tamamlamıştır. Ardından Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Ekonomi Bölümü'nü bitiren ve öğrenciliği boyunca bazı eylemlere katılan Tuncer Bakırhan, PKK'nın propagandasını yapmak suçundan bir dönem cezaevinde kalmıştır.
1989 yılından itibaren, HEP çizgisindeki partilerin değişik kademelerinde görev almış ve 1999'da Kars Belediye Başkanlığına aday olmuştur. Bakırhan, o dönem seçimi kazanamayınca HADEP Kars İl Başkanlığı ve partinin diğer organlarında yer almaya devam etmiştir. 2002 yılında yapılan milletvekili seçimlerinde aday olduğu DEHAP tan Kars Milletvekili seçilecek oyu almasına rağmen partisi barajı aşamadığı için parlamentoya gidememiş ve daha sonra DEHAP genel başkanlığı görevini üstlenmiştir.
Hakkında davalar açılan partiyi feshedip, ekibiyle birlikte DTP çatısı altına giren Bakırhan, 2 yıl süren genel başkanlığı görevini DTP’nin kurulmasıyla birlikte Ahmet Türk’e devretti ve 29 Mart 2009 yerel seçimlerinde İstanbul Esenyurt DTP belediye başkan adayı olarak seçimlere girdi. Şeçimi kazanamayan Bakırhan, 2013 yılında KCK üst yöneticiliği suçuyla Tekirdağ F tipi cezaevinde yattı.
30 Mart 2014 yerel seçimlerinde Siirt belediye başkanı olarak seçildi. 16 Kasım 2016'da "PKK-KCK silahlı terör örgütüne üye olmak" suçlamasıyla gözaltına alınan ve aynı gün içerisinde tutuklanan Bakırhan, 17 Kasım tarihinde de İçişleri Bakanlığınca belediye başkanlığı görevinden uzaklaştırıldı. 2023 yılında milletvekili olduktan sonra meclis idare amirliğine seçilmiş bu görevi HEDEP eş başkanı oluncaya dek sürdürmüştür.
Bakırhan, evli ve iki çocuk babasıdır.
Yeşil Sol Parti amacı nedir?
Yeşil Sol Parti amacı ülkelerde çevrecilik, feminizm, sosyalizm ve pasifizm unsurlarını birleştiren siyasi bir görüşü ele almaktadır. Türklerin haklarına yönelik bir genişlemeyle birlikte sosyal adalet ve insan hakları anlayışı içindedir.
Karar alma süreçlerinde doğrudan katılım ile birlikte hiyerarşik tutumlar aşılmak istenir. Çevreye dair hedeflerini, kapitalist düzenle uzlaştırmaya çalışan merkez sol yeşil partilerin nadiren görülen anti-feminist görüşler içeren Letonya Yeşiller Partisi ve Meksika Ekolojist Yeşiller Partisi gibi merkezi sağ yeşil partilerden farklı bir anlayış içerisinde çevreye dair eşitlilik vurgusu planını öne çıkarır.
Yeşil Sol Parti amacı sosyalist veya Marksist ilkeleri benimseyen çeşitli örgütler tarafından kullanılsa da sınıf bilinci, işçi sınıfı devrimi ya da öncü partinin rolü gibi unsurlara vurgu yapan sosyalizm ve komünizmin önceki versiyonlarından farklı olarak çevrenin korunmasına vurgu yaparak iktidar hedefinden çok bu konuda gündem yaratmıştır. Partinin çeşitli toplumsal eylemleri tetiklemek isteyen yeşil sol düşünce kapitalizmle mücadelenin emek veya işçi sınıfı üzerinden değil çevre sorunlarına ilişkin buna benzer sorunlar üzerinden olması gerektiğini amaçlamıştır.
DEP Partisi kapatıldı mı?
Demokratik Toplum Partisi 9 Kasım 2005 tarihinde kurulmuş ve Türkiye'de kurulan 49. siyasi parti olarak 11 Aralık 2009 tarihinde Anayasa Mahkemesi kararı ile kapatılmıştır.
Genel merkezi Ankara'nın Çankaya ilçesinin Balgat semtinde olan partinin amblemi sarı zemin üzerine, yeşil yapraklı kırmızı gül olarak belirlenmiştir. Demokratik Toplum Partisi, Demokratik Toplum Hareketi'nin partileşmesi sonucunda kurulmuştur.
Sosyalist Enternasyonal'da ve Avrupa Sosyalist Partisi'nde gözlemci statüsünde yer alan Partinin kurucuları arasında ise Demokrasi Partisi eski milletvekillerinden Leyla Zana ve Orhan Doğan ile Cumhuriyet Halk Partisi eski milletvekillerinden Ahmet Türk yer almıştır.
