Af düzenlemesinde son gelişmelere ilişkin sorgulamalar hız kazandı. Pandemi döneminde izin verilen mahkumlara af çıkıp çıkmayacağı yargı paketi gelişmelerinin ardından gündeme gelmekte.
Genel af kamu davasının düşmesi veya cezanın tüm sonuçlarının ortadan kaldırılması sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Sadece bir suça dair genel af çıkarmak da mümkündür.
Özel af ise hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son veren veya infaz kurumunda geçirilecek süreyi kısaltan veya cezayı adli para cezasına çevirebilen bir ceza hukuku kurumudur. Cezaya bağlı olarak verilen hak yoksunlukları özel affa rağmen etkisini sürdürür. Özel af, bir grup insanı etkileyebilecek şekilde düzenlenebileceği gibi bir kişi lehine de çıkarılabilir.
Türkiye’de Genel Af Süreçleri
Türkiye’de genel af süreçleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile karar verdiği ve bazı suçluların cezalarını ortadan kaldıran veya hafifleten yasal düzenlemelerdir.
Genel af, hem cezayı hem de suçu ortadan kaldırırken, özel af sadece cezayı ortadan kaldırır veya değiştirir. Türkiye’de bugüne kadar 10 genel af ve 4 genel affa ek yasa çıkarılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- 26 Aralık 1923: Cumhuriyet’in ilanından sonra çıkarılan ilk genel aftır. Bu af ile Kurtuluş Savaşı sırasında işlenen suçlar affedilmiştir.
- 3 Ağustos 1966: 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra çıkarılan genel aftır. Bu af ile 1960-1966 yılları arasında işlenen siyasi suçlar affedilmiştir.
- 15 Mayıs 1969: Kısmi genel aftır. Bu af ile 1966-1969 yılları arasında işlenen siyasi suçlar ve bazı adli suçlar affedilmiştir.
- 23 Temmuz 1974: Cumhuriyet’in 50. yılı nedeniyle çıkarılan genel aftır. Bu af ile 1974 yılına kadar işlenen siyasi suçlar ve bazı adli suçlar affedilmiştir.
- 24 Aralık 2000: Cezaevlerindeki aşırı kalabalık nedeniyle çıkarılan özel aftır. Bu af ile 2000 yılına kadar işlenen bazı adli suçlar için cezaların infaz süreleri kısaltılmıştır.
4/4 Cezalara Af Var Mı 2023? 4/4 İnfaz Yasası Çıktı Mı?
4/4 Cezalara af, Türk Ceza Kanunu’nun 65. maddesinde düzenlenen bir ceza hukuku kurumudur. Bu kuruma göre, genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. Özel af ile ise hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli para cezasına çevrilebilir.
Genel af ve özel af çıkarma yetkisi, Anayasa’nın 87. maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne aittir. Cumhurbaşkanı ise, Anayasa’nın 104. maddesine göre, sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak için özel af ilan edebilir.
4/4 infaz yasası, 2020 yılında çıkan ve bazı suçlarda cezaevinde kalma süresini kısaltan bir yasadır. Bu yasa, bir af yasası değildir ve bazı suçlar bu yasadan yararlanamaz.
Bu yasa, koronavirüs salgını nedeniyle izne çıkarılan yaklaşık 120 bin mahkumun bir defalığına mahsus olarak erkenden tahliye edilmesini sağlamıştır. Bu yasa, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 2324 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 4675 sayılı İnfaz Hakimliği Kanunu ve 5402 sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanunu’nda değişiklik yapmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edilen infaz yasası, Covid-19 salgını nedeniyle izne gönderilen binlerce hükümlüye denetimli serbestlik imkanı sağladı. Ancak bu yasa, af bekleyen mahkum ve ailelerini hayal kırıklığına uğrattı.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, infaz yasasının bir af düzenlemesi olmadığını, sadece pandemi koşullarında cezaevlerindeki yoğunluğu azaltmak için geçici bir tedbir olduğunu belirtti. Tunç, genel veya özel bir af yasası gündemlerinde olmadığını da sözlerine ekledi.
İnfaz yasası, 31 Temmuz 2023 tarihi itibarıyla Covid-19 izninde bulunan hükümlülerden denetimli serbestliğe ayrılmalarına 5 yıl veya daha az süre kalanların, tekrar cezaevine dönmeyeceklerini ve kalan sürelerini denetimli serbestlik altında infaz edeceklerini hükme bağladı. Bu yasadan yararlanabilecek yaklaşık 120 bin hükümlüden 70-80 bini cezalarının kalan kısmını dışarıda tamamlayacak.
İnfaz yasası, terör, cinsel suçlar, uyuşturucu suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar gibi bazı suçları kapsam dışı bıraktı. Bu suçlardan hüküm giyenler, infaz yasasından yararlanamayacak.
Af yasası çıkması için hükümete çağrıda bulunan mahkum yakınları, umutlarını cezalara gelecek affa bağladı.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada 60'tan fazla maddeden oluşan bir yargı paketi üzerinde çalıştıklarını bildirmişti. 8. Yargı Paketi’ne ilişkin çalışmalar devam etmekte. Yeni yargı paketinde mahkumlara af veya infaz düzenlemesine ilişkin bir madde bulunduğuna ilişkin resmi açıklama bulunmuyor.
