Çiftçilerin mahsullerini dolu yağışından korumak için son yıllarda kullandıkları dolu savarlar için Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu çarpıcı ifadeler kullandı. Dolu savarların yalan makinesi olduğunu belirten Kadıoğlu, ''Dünya bize gülüyor''dedi.
Habertürk ekranlarında Mehmet Akif Ersoy'un programına katılan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Meteoroloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, son yıllarda yaygınlaşan dolu savarlar hakkında konuştu. Kadıoğlu, dolu savarların hiç bir işe yaramadığını, makine üreticilerinin umut tacirliği yaptığını belirtti. İşte Kadıoğlu'nun o açıklamaları;
Bu mesele çok antik bir problem. İnsanlar tarih boyunca havaya hakim olmak hayalini yaşamış. Bizim Türklerde de var bu şamanlarda yata taşıyla yağmur yağdırmak gibi. Kızılderililer de yağmur dansı yaparak yağmur yağdırıldığına inanır. Kimisi buluta bomba atarak kimisi bizim Adanalılar gibi güneşe silah sıkarak bir şeyler yapmış durmuş.
Bu dolu savar olayı çok büyük paralar ve umut tacirliğine dönen bir olay oldu. Bunu dünyada gelişmiş ülkelerde kullanan yok, bir Bulgaristan da var Türkiye’de olduğu gibi.
Bu makinenin dolu oluşumu ve yağmurla alakası olması mümkün değil, 5 km ötedeki doluyu ses dalgasıyla ufaltıp yok ettiğini belirtiyorlar, bu mümkün olan bir şey değil. Bu bir umut tacirliği. Düşünebiliyor musunuz ses dalgaları buluttaki doluyu engelliyormuş. İnsan bir düşünür bulutun içinde şimşek ve yıldırım düştüğü zaman enerji buluttan geçerken hava sıcaklığı 30 bin dereceye çıkıyor bulutta. Bu 30 bin derecelik hava kanalı şok dalgası şeklinde genişliyor ve bu şok dalgasının sesini biz gök gürültüsü olarak duyuyoruz. Yani bu gök gürültüsü doluyu engelleyemiyor, bunların 5-10 km ötedeki ''puf, puf'' yapan borusu mu bunu engelliyor. Böyle bir şey olabilir mi, bu bilimsel olarak dünyada kabul edilmiş bir durum değil.
Bir yere dolu yağmayınca bunlar biz yağdırmadık diyor. Bunlar zaten doluyu engellemeye garantide vermiyor. Dolu yağarsa ki yağdığı oluyor, bu defada biz olmasaydık daha çok yağacaktı diyorlar. Sonu yok bu yalanların, bunun bir bilimsel temeli yok. Bazen soruyoruz, bu nasıl çalışıyor diye. Diyorlar ki; bu toplar etiler gazı gönderiyor buluta, bu etiler gazı da doluyu engelliyor diyorlar. Böyle bir şey mümkün değil.
Bu makineyi koydukları yerde hava kurak giderse köylü bu makineden biliyor suçu, yağmur yağdırmıyor diye. Bize her gün dilekçe geliyor ,bu dolu makinesi bizim yağışımızı engelledi, kuraklıktan ölüyoruz diyor. Bizde diyoruz ki bu makine ne doluyu engeller, ne de yağmuru engeller, bu tam bir yalan makinesi, böyle bir şey olsaydı Amerika’da hiç bir bahçe doludan zarar görmezdi. Şuanda dünya bize gülüyor.
Dolu Savar Tarihi ve Çalışma Sistemi
Dolu savar tarihi 1800’lü yılların sonuna dayanıyor. İlk olarak Avusturya’da dönemin imkânlarıyla geliştirilen dolu savar, kısa süre içerisinde Avrupa’da yayınlaşmaya başladı. Dolu savar özellikle şarap üreticileri tarafından o dönemde asmaları korumak için yaygın olarak kullanıldı. Ancak bir süre sonra kiliselerin Protestanları tarafından engellenip büyük oranda kullanımı azaltılarak piyasada itibarsızlaştırıldı.
Teknolojinin gelişmesiyle son 30 yılda yeniden üretilmeye başlayan dolu savar makinesi son yıllarda popüler olarak çeşitli kamu kuruluşları tarafından üreticiyi destekleme noktasında kullanılıyor.
Dolu topları yağış beklenen alanlarda bulutların mesafesi baz alınarak ateşleniyor. Topun içerisinde barındırdığı asetilen ve oksijen karışımı bir maddenin havaya fırlatılmasıyla bir şok dalgası oluşturuluyor. Makine üreticileri tarafından bu şok dalgasının bulutlardaki dolu bileşenlerini kırarak aşağıya yağmur damlası olarak düşmesini sağladığı iddia ediliyor. Dolu toplarındaki bu etkinlik tehlike geçene kadar 1 ila 10 saniye arasında ateşlenmeye devam ediyor.
Bilimsel bir kanıt yok
Cihazların etkinliklerine dair 2006 yılında Meteorologische Zeitschrift dergisinde Jon Wieringa ve Iwan Holleman tarafından yapılan bir incelemede dolu toplarının olumsuz ve sonuçsuz bir makine olduğu dolayısıyla bu topların kullanılması para ve çaba kaybı olduğu belirtildi.
Colorado’daki Ulusal Atmosfer Araştırmaları Merkezi’nde bulut fizikçisi olan Charles Knight’in 2008 yılında yayınlandığı bir gazete makalesinde dolu topları için, ''Etkinliğini kanıtlayacak hiç kimseyi bulamıyorum, fakat inananlar var. Hava durumu ne kadar öngörülemezse işe yaramadıkları o kadar çok zor’’ ifadelerini kullanmıştı.
Ancak, günümüzde birçok kurum,kuruluş tarafından dolu topu kullanımı artmış durumda. Dolu topunun işe yaramadığını düşünenler kadar oldukça faydalı olduğunu düşünenler de az değil. Dolu topu nedeniyle bulutların dağıldığını ve yağmurun yağmadığı iddiaları da tabi bunun yanında tartışılan bir başka konu.
Dubai'de yağdırılan yapay yağmur ve son yıllarda artan doğanın akışına müdahale konusu küresel ısınmada insan faktörü tartışmalarını alevlendiriyor. Bu noktada anlaşılan dolu topları kullanıldığı sürece, bilimsel olarak olumlu veya olumsuz resmi bir açıklama yapılana kadar daha çok tartışma konusu olacağı düşünülüyor.
