Amasya, Karadeniz Bölgesi’nde yer alan bir Türkiye ilidir. İl merkezi Amasya ilçesidir. Bölge Orta Karadeniz olarak adlandırılır.
Amasya ilinin nüfusu 2020 yılında %0,68 azalış göstererek 423.011 kişiye gerilemiştir. Bu nüfusun %74,2’si kentlerde ikamet etmektedir. İlin alanı 5628 km2’dir. İldeki km2 başına düşen insan sayısı 60’tır. (Bu rakam Suluova ilçesinde 104’tür.) İl merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği: 400 m.'dir.
TÜİK’in 2018 yılı verilerine göre Amasya ilinde merkez ilçe dahil olmak üzere 7 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve bunun yanı sıra 372 köy bulunmaktadır.
Amasya’nın ilk bilinen ismi “Amaseia”'dır. Bu ismi dünyanın ilk coğrafyacısı sayılan Strabon vermiştir. “Amaseia” amozonlar arasında yaşayan halkın kraliçelerine verilen addır.
Amasya ilinin en güzel ilçesi ve mahallesi hangisi?
Amasyanın kültürel veyöresel özellikleri
Amasya, tarihi ve kültürel zenginliğiyle dikkat çeken bir şehir. Osmanlı döneminde şehzadelerin eğitim gördüğü ve yönetim tecrübesi kazandığı yer olan Amasya, aynı zamanda Pontus Krallığı’nın kaya mezarlarına da ev sahipliği yapıyor. Amasya’nın ahşap evleri, yöresel yemekleri, kıyafetleri, müziği ve oyunları da şehrin kültürel mirasını oluşturuyor.
Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Amasya, Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri. Birçok medeniyete tanıklık eden şehir, tarihi eserleriyle ziyaretçilerini büyülüyor. Şehzadeler Şehri olarak da bilinen Amasya, Osmanlı döneminde padişah adayı olan şehzadelerin eğitim gördüğü ve yönetim tecrübesi kazandığı bir yer. Şehzadelerin yaşadığı ve yaptırdığı birçok tarihi eser Amasya’da görülebilir. Örneğin, II. Beyazıt Külliyesi, II. Murat Camii, Şehzade Mustafa Türbesi, Şehzade Ahmet Paşa Camii ve Külliyesi gibi.
Amasya’nın bir diğer önemli tarihi özelliği ise Kral Kaya Mezarları. Bu mezarlar, Pontus Krallığı döneminde yapılmış ve kaya yüzeyine oyulmuştur. Mezarların içinde kraliyet ailesinin üyelerine ait heykeller ve yazıtlar bulunmaktadır. Kral Kaya Mezarları, Yeşilırmak kıyısında yer almakta ve şehrin siluetine katkıda bulunmaktadır.
Amasya’nın tarihi güzelliklerinin yanı sıra kültürel özellikleri de zengindir. Amasya’da 19. yüzyıldan kalma birçok ahşap ev korunmuş ve restore edilmiştir. Bu evler, Amasya’nın mimari dokusunu yansıtmaktadır. Ahşap evlerin çoğu Yeşilırmak kıyısında sıralanmıştır. Amasya mutfağı, Karadeniz ve İç Anadolu mutfağının etkilerini taşımaktadır. Amasya’da meşhur olan yemekler arasında borani, çatal çorba, etli ekmek, keşkek, toyga çorbası, zerde gibi lezzetler bulunmaktadır. Amasya’nın yöresel kıyafetleri ise genellikle renkli ve işlemeli kumaşlardan oluşmaktadır. Kadın kıyafetleri başörtüsü, entari, kuşak, şalvar ve çarık; erkek kıyafetleri ise fes, ceket, yelek, gömlek, kuşak, şalvar ve çarık şeklindedir. Amasya’nın yöresel müziği ise Karadeniz müziğinin özelliklerini taşımaktadır. Amasya’da yaygın olarak kullanılan müzik aletleri kemençe, bağlama ve davuldur. Amasya’nın meşhur türküleri arasında ise “Amasyalım”, “Amasyalı Kızlar”, “Amasyalı Yarim”, “Gözün Aydın” gibi eserler sayılabilir. Amasya’nın yöresel oyunları ise genellikle halk oyunlarıdır. Amasya’da oynanan halk oyunları arasında “Amasyalım”, “Çiftetelli”, “Düz Horon”, “Göbek Havası”, “Karaçayır”, “Kız Horonu”, “Sallama” gibi oyunlar bulunmaktadır.
Amasyanın Yöresel Kıyafetleri
Amasya’nın yöresel kıyafetleri hakkında size bilgi vermek isterim. Amasya, geleneksel giyim-kuşam bakımından çok renkli ve çeşitlidir. Amasya’nın yöresel kıyafeti olarak kabul görmüş olan Göynücek İlçesi Ilısu Köyü geleneksel kadın kıyafeti, 10 parçadan oluşur. Bunlar şunlardır:
- Melez Göynek: Pamuk ya da ipekten yapılmış bir iç giysisidir. Kollar bileğe kadar uzun, etek boyu diz hizasındadır. Önleri ve yanları renkli iplerle işlenmiş ve pullarla süslenmiştir.
- Morlu Tuman: El tezgâhlarında dokunmuş üstü beyaz dizden aşağısı mor ya da bordo renkli bir etektir. Aralara siyah tahtalar konulmuş ve ponponlarla süslenmiştir.
- Zıbın (üçetek): Kutnu kumaştan içi astarlı olarak dikilmiş bir üst giysisidir. Kenarları oylumludur.
- Cepken: Genellikle sarı renkli kumaştan dikilmiş içi astarlı, bel hizasında, kol ağızları siyah kumaştan ve bilekleri kırmızı manşetle tamamlanmış bir cekettir. Omuzdan bileğe kadar çeşitli desenlerin mevcut olduğu cepken oldukça süslüdür.
- Yelek: Genellikle siyah renkli ve içi astarlıdır. Süslemelerde siyah kumaşın üzerine kırmızı ve sarı renkli parçalar lamba denilen motifle aplike edilmiştir. Bunların üzeride pullarla süslenir. Yeleğin sağ göğse gelen kısmına aynalı cep denilen ve eskiden ayna konulan bir süsleme yapılır.
- Kuşak: Genellikle kırmızı ya da bordo renklerde olan kuşak yünden dokunmuştur. Kenarları püsküllü olan bu kuşak üçgen bir şekilde katlanarak uzun kısmı arkaya gelecek şekilde bele sıkıca bağlanır.
- Çarpana: Tezgâhlarda 3-4 cm dokunmuş ve genellikle üzeri boncuklarla süslenmiş bir kolondur. Çarpınanın kalçaya gelecek kısmına ponpon takılır.
- Fes: Oldukça süslü yapılmış bir başlıktır. Pamuklu bir kumaş kafaya giyilecek şekilde dikilir. Üzeri boncuk, pul, sim ve ipek iplerle işlenir.
- Pullu Yemeni: İpekten yapılmış ve üzeri pullarla süslenmiş bir başörtüsüdür. Fesin üzerine bağlanır.
- Çorap: Nakışlı yün çoraptır. Eskiden kullanılırdı ancak günümüze ulaşmamıştır.
- Çarık: Deriden yapılmış ayakkabıdır. Eskiden kullanılırdı ancak günümüze ulaşmamıştır.
Amasya geleneksel erkek giyimi ise bayan giysisine nazaran çok sadedir. Erkeklerin yöresel kıyafeti şunlardan oluşur:
- İç Göynek: Pamuklu ya da ketenden yapılmış bir iç giysisidir. Kollar bileğe kadar uzun, etek boyu diz hizasındadır.
- Şalvar: Pamuklu ya da ketenden yapılmış bol paçalı bir pantolondur.
- Yelek: Pamuklu ya da ketenden yapılmış içi astarlı bir yelektir. Önünde cepleri vardır.
- Çorap: Yünden dokunmuş çoraptır. Renkli iplerle işlenmiştir.
- Çarık: Deriden yapılmış ayakkabıdır. Eskiden kullanılırdı ancak günümüze ulaşmamıştır.
- Kuşak: Yünden dokunmuş bir kuşaktır. Kenarları püsküllüdür. Bele bağlanır.
Amasya’nın yöresel kıyafetleri, kültürünü ve zenginliğini yansıtan önemli bir mirastır. Bu kıyafetleri giyen insanlar, geleneklerine ve tarihlerine sahip çıkmaktadır.
Amasyanın ilçeleri
Amasya, Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz Bölümü’nde yer alan tarihi ve kültürel bir şehirdir. Amasya’nın yedi ilçesi vardır: Amasya (merkez), Göynücek, Gümüşhacıköy, Hamamözü, Merzifon, Suluova ve Taşova. Bu ilçelerin her biri farklı özelliklere ve gezilecek yerlere sahiptir. İşte Amasya’nın ilçeleri hakkında bazı bilgiler:
- Amasya (merkez): Amasya’nın en kalabalık ve en eski ilçesidir. Yeşilırmak Nehri’nin iki yakasında kurulmuştur. Şehir, Pontus Krallığı’nın başkenti ve Osmanlı Devleti’nin şehzadelerinin eğitim yeri olarak önemli bir rol oynamıştır. Amasya’da görülmesi gereken yerler arasında Amasya Kalesi, Şehzadeler Müzesi, II. Bayezid Külliyesi, Gök Medrese, Hazeranlar Konağı, Yalıboyu Evleri ve Kral Kaya Mezarları sayılabilir. Ayrıca Amasya elması, kirazı ve kebabı ile de ünlüdür.
- Göynücek: Amasya’nın en küçük ilçesidir. Doğal güzellikleri ve termal kaynakları ile dikkat çeker. Göynücek’te bulunan Çamlıca Kaplıcaları, şifalı suları ile sağlık turizmine hizmet vermektedir. Ayrıca Göynücek’te tarihi bir cami olan Çoban Mustafa Camii de görülmeye değerdir.
- Gümüşhacıköy: Amasya’nın güneybatısında yer alan bir ilçedir. Adını ilçede bulunan gümüş madenlerinden almaktadır. Gümüşhacıköy’de gezilebilecek yerler arasında Gümüşhacıköy Kalesi, Gümüşhacıköy Müzesi, Çakallar Köprüsü ve Yedikardeşler Tepesi bulunmaktadır. Ayrıca ilçede her yıl geleneksel olarak düzenlenen Gümüş Festivali de renkli bir etkinliktir.
- Hamamözü: Amasya’nın kuzeyinde yer alan bir ilçedir. Adını ilçede bulunan Hamamözü Kaplıcası’ndan almaktadır. Kaplıca, romatizma, cilt hastalıkları ve kadın hastalıkları gibi rahatsızlıklara iyi gelmektedir. Hamamözü’nde ayrıca tarihi bir konak olan Hacı Ahmet Paşa Konağı da ziyaret edilebilir.
- Merzifon: Amasya’nın ikinci büyük ilçesidir. Tarihi ve kültürel açıdan zengin bir ilçedir. Merzifon’da Osmanlı Devleti’nin önemli vezirlerinden Kara Mustafa Paşa tarafından yaptırılan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi, Türk Hava Kuvvetleri’nin kurucusu Vecihi Hürkuş’un doğduğu ev, Merzifon Saat Kulesi ve Merzifon Müzesi görülmesi gereken yerler arasındadır.
- Suluova: Amasya’nın doğusunda yer alan bir ilçedir. Tarım ve hayvancılık ile geçinen bir ilçedir. Suluova’da gezilebilecek yerler arasında Suluova Kalesi, Suluova Çarşı Camii, Suluova Şelalesi ve Suluova Baraj Gölü bulunmaktadır.
- Taşova: Amasya’nın güneydoğusunda yer alan bir ilçedir. Doğal güzellikleri ile ünlüdür. Taşova’da bulunan Borabay Gölü, Yeşilırmak Nehri, Çakırgöl Yaylası ve Taşova Kalesi doğa severler için ideal yerlerdir.
Amasya ilinin en güzel ilçesi ve mahallesi hangisi?
Amasya ilinin en güzel ilçesi ve mahallesi hangisi sorusuna cevap vermek zor bir sorudur. Çünkü her ilçe ve mahalle kendi özelliği ve güzelliği ile dikkat çekmektedir. Bu nedenle bu soruya objektif bir cevap vermek mümkün değildir. Ancak bazı kriterlere göre farklı cevaplar verilebilir. Örneğin, tarihi ve kültürel açıdan en zengin ilçe Merzifon olabilir. Çünkü Merzifon’da Osmanlı Devleti’nin önemli vezirlerinden Kara Mustafa Paşa tarafından yaptırılan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi, Türk Hava Kuvvetleri’nin kurucusu Vecihi Hürkuş’un doğduğu ev, Merzifon Saat Kulesi ve Merzifon Müzesi gibi pek çok tarihi ve kültürel eser bulunmaktadır. Merzifon’un en güzel mahallesi ise Cumhuriyet Mahallesi olabilir. Çünkü bu mahallede Merzifon’un simgesi olan Saat Kulesi ve Külliye yer almaktadır.
Doğal güzellikleri ile ünlü bir ilçe arıyorsanız, Taşova sizin için iyi bir seçenek olabilir. Taşova’da bulunan Borabay Gölü, Yeşilırmak Nehri, Çakırgöl Yaylası ve Taşova Kalesi doğa severler için ideal yerlerdir. Taşova’nın en güzel mahallesi ise Borabay Mahallesi olabilir. Çünkü bu mahallede gölün kıyısında yer alan konaklama tesisleri, restoranlar ve piknik alanları bulunmaktadır.
Sağlık turizmi için bir ilçe tercih etmek isterseniz, Hamamözü sizin için uygun bir yer olabilir. Hamamözü’nde bulunan Hamamözü Kaplıcası, romatizma, cilt hastalıkları ve kadın hastalıkları gibi rahatsızlıklara iyi gelmektedir. Hamamözü’nün en güzel mahallesi ise Kaplıca Mahallesi olabilir. Çünkü bu mahallede kaplıcanın yanı sıra tarihi bir konak olan Hacı Ahmet Paşa Konağı da ziyaret edilebilir.
Sonuç olarak, Amasya ilinin en güzel ilçesi ve mahallesi hangisi sorusunun kesin bir cevabı yoktur. Her ilçe ve mahalle kendi özellikleri ile farklı beklentilere hitap etmektedir
Kaynak: Hatice Zeybek